Bắt đầu tại một tòa nhà tại West London, một cuộc họp kéo dài hai tuần vào tháng 6 năm 2019 với sự tham gia của những quan chức cấp cao của Premier League bàn luận về một vấn đề nào đó. Nhìn sang bên này của phòng họp là cuộc mổ xẻ về tốc độ của khung hình. Ở một góc khác, một bình luận viên lại đang hỏi chi tiết về cách gửi âm thanh từ phòng hoạt động đến xe tải AV. Bước vào phòng họp chính và bạn sẽ chứng kiến một bài thuyết trình powerpoint pháp lý từ các quan chức đang được các nhà báo truy vấn để tìm hiểu chi tiết thực tế về việc phát lại các pha bóng chậm ra sao.
Nói cho dễ hiểu, thì cuộc họp này đang bàn đến vấn đề về việc áp dụng công nghệ video hỗ trợ trọng tài – Video Assistant Referee (VAR) và giải thích về cách thức vận hành và công dụng của nó tới với thế giới bóng đá nói chung và EPL nói riêng.
Ngay khi đưa vào vận hành từ mùa giải 2019/20 đã ngay lập tức có những dấu hỏi hoài nghi về công nghệ phổ biến này, nhưng BTC giải đấu vẫn không ngừng cố gắng chứng tỏ rằng các phương tiện truyền thông và đài truyền hình được thông báo đầy đủ về những loại sự cố mà VAR có thể xử lý và quá trình ra quyết định sẽ diễn ra như thế nào.
Họ cảnh báo rằng sẽ có những vấn đề nảy sinh, nhưng họ biết các trang tin sẽ đưa ra những tranh luận. Như một lẽ dĩ nhiên,những quyết định tranh cãi sẽ được những người xem nhìn nhận rằng VAR đang làm tốt hay chưa phần việc của mình.
5 mùa giải đã trôi qua, những dự đoán mang tính cẩn trọng này đã để lại cho chúng ta một tình trạng: Premier League vẫn đang cố gắng lấy lòng người hâm mộ và hiện đang phải đối mặt với một cuộc bỏ phiếu về sự tồn tại của VAR từ chính các câu lạc bộ thành viên của họ khi chính họ đã từng nhất trí ủng hộ việc sử dụng công nghệ này trong các trận đấu.
Tháng trước, bầy sói Wolverhampton là đội đi đầu trong việc kêu gọi tẩy chay VAR trước cuộc họp đại hội đồng cổ đông thường niên trong tuần này để đi đến quyết định. Cụ thể, đội chủ sân Molineux đưa ra ý kiến về VAR, cho rằng: “Chúng tôi đã phải trả một cái giá quá đắt cho một sự thay đổi nhỏ về tính chính xác của các tình huống chỉ để đổi lấy việc đi ngược lại với tính cạnh tranh của một trận đấu”.
Nhiều người cho rằng cuộc bỏ phiếu này sẽ ít có khả năng được thông qua bởi lẽ bất kì yêu cầu thay đổi nào cũng cần đáp ứng 2/3 số phiếu thuận (14/20), thế nhưng việc đưa nó lên thành một cuộc thảo luận sẽ tạo ra một cuộc tranh cãi lớn hơn xung quanh VAR về những vấn đề một cách chi tiết và đề xuất những thay đổi. Bất chấp thách thức, Premier League vẫn kiên định cam kết với VAR, các quan chức có thể chấp nhận rằng nó vẫn không hoàn hảo, giám đốc bóng đá của Premier League, Tony Scholes, tháng trước đã chỉ ra sự tăng lên về tỉ lệ các quyết định quan trọng chính xác, từ 82% lên 96%, là bằng chứng về lợi ích của nó đối với các trận đấu so với trước đây.
Một số biện pháp đang được đưa ra trong mùa giải tới mà họ tin rằng sẽ cải thiện chất lương, trong đó có công nghệ bắt việt vị bán tự động lần đầu được trình làng tại World Cup Qatar 2022 dự kiến sẽ cắt giảm thời gian ra quyết định hơn 30 giây; cũng sẽ có thông báo trong sân vận động để giải thích quyết định của VAR; và tính rõ ràng trước khi có sự can thiệp nếu cần thiết.Họ tin rằng tương tác trực tiếp trong sân vận động là một bước quan trọng trên hành trình dài hạn hơn để có thể truy cập được âm thanh VAR trực tiếp.Bên cạnh đó, EPL cũng đã vận dụng thành công sự có mặt chương trình Mic’d Up từ trọng tài trận đấu mỗi cuối tuần để mang lại sự minh bạch, điều chỉ bị hạn chế tiến xa hơn do giới hạn của Hiệp hội bóng đá quốc tế (IFAB).
Nhưng điều đó vẫn không thể làm cho những tranh cãi về VAR ngừng gia tăng. Tháng 6 năm ngoái, Hiệp hội cổ động viên đã thực hiện một cuộc khảo sát với 9.645 người hâm mộ trên khắp lãnh thổ xứ sương mù, với 63,3% người hâm mộ phản đối việc sử dụng VAR trong bóng đá Anh và 79,1% người xem trận đấu đánh giá trải nghiệm của họ về VAR ở mức độ từ tệ đến… rất tệ.
Trước khi cuộc khảo sát đó được đưa ra, FSA đã chứng kiến 74,6% người hâm mộ ủng hộ VAR, nhưng như kết quả kể trên, điều này cho thấy đối với nhiều người thực tế hoàn toàn khác với những gì được mong đợi. Cái này mình cũng đồng tình, trước khi một công nghệ mang tính innovative nào đó được đưa vào áp dụng rộng rãi đều sẽ được đông đảo công chúng đón nhận và mong chờ vào sự minh bạch của nó, chứ chẳng riêng gì VAR. Nhưng rồi khi mặt trái của nó lộ diện, thì sự ghét bỏ lại xuất hiện.
Cũng cần phải nhớ rằng, chính những người hâm mộ, nhà quản lý, và cả câu lạc bộ không hề chuẩn bị cho việc chấp nhận những sai sót do con người tạo ra, gây nên những sự phản đối với VAR từ đầu, nhưng ngay từ khi bắt đầu không phải là không có vấn đề với VAR. Vào tháng 10 năm 2019, đã có một cuộc họp giữa các câu lạc bộ để thảo luận về niềm tin của họ rằng các trọng tài đang né tránh tiến đến màn hình ở đường pitch, và giám đốc VAR khi đó là Neil Swarbrick đã đánh giá về độ thành công của việc thực hiện là 7 trên thang điểm 10.
Có những điều được phân tích về những điều có được từ VAR là nó sẽ làm giảm sức nóng xung quanh các trọng tài và giảm sự tập trung vào họ khi phân tích sau trận đấu. Sau khi Anthony Taylor bị tấn công ở trận chung kết Europa League giữa Sevilla và Roma vào tháng 5 năm ngoái, Premier League đã đưa ra Điều lệ về hành vi tham gia để cố gắng bảo vệ những người cầm cân nảy mực.
Ấy vậy mà, sự tranh cãi vẫn cứ tiếp tục gia tăng trong mùa giải vừa rồi.
Ngay ở vòng 9 trong trận đấu giữa Tottenham và Liverpool, khi trọng tài VAR đưa ra những sai sót trong tư vấn về bàn thắng bị từ chối của Luis Diaz, tổ điều hành phòng VAR đã đưa ra quyết định là không thay đổi lỗi sai in-game đó và dẫn đến sự bực tức, yêu cầu đá lại trận này của Jurgen Klopp.
Không lâu sau đó, đến lượt Arsenal của Mikel Arteta phải chịu những quyết định bất lợi từ phòng video. Cựu trợ lý của thầy Pep đã công kích và gọi quyết định tổ VAR trong trận đấu tại St.James Park là một nỗi ô nhục, sau đó thầy Tạ cũng đã bị BTC EPL điều tra về những phát ngôn không đúng mực ấy. Không chỉ những đội bóng lớn, mà ngay cả đội đua trụ hạng như Nottingham Forest cũng phải lên tiếng và phàn nàn với cơ quan quản lý trọng tài chuyên nghiệp Anh (PGMOL) , thậm chí còn lên trang X để chất vấn Stuart Atwell, cụ thể như sau: “Ông ta đã đưa ra 3 quyết định tồi tệ với 3 quả penalty đáng lẽ chúng tôi được hưởng và điều đó là không thể chấp nhận được, và cái văn ở đoạn sau như những công văn chúng ta hay thấy ở V.League, nên là đọc bản gốc này thôi vẫn có thể tự dịch được nha.
Hội đồng về việc xử lí các sai lầm từ trận đấu đã được thành lập cách đây 2 năm bơi những cựu danh thủ và huấn luyện viên với mục đích tách biệt khỏi PGMOL. ESPN đã tiết lộ rằng có 31 quyết định sai lầm đã được những vị trọng tài đưa ra trong mùa giải 2023/24, Liverpool là đội bị thổi sai đến 4 tình huống, Wolves được trọng tài “tặng” 3 quả phạt đền, còn Forest như ở trên là 3 quả phạt đền bị từ chối.
Bây giờ, sự khó khăn, như đã được dự báo từ trước đã được chứng minh ở 1900 trận đấu trong 5 mùa qua, người xem đã và đang nhìn thấy những quyết định mà họ cho là sai hoàn toàn, thế nhưng chúng lại không được xem xét lại một cách kĩ lưỡng hơn và dẫn đến tình thế hiện tại.
Những việc phòng tránh, xử lí sai sót đều có những trở ngại, nhưng ở mọi thời điểm trước khi mùa bóng mới bắt đầu, luôn có những cuộc họp để phổ biến lại về các quy tắc của VAR, trong khi đó, ngay cả dư luận truyền thông cũng đều nhận thức rất rõ về những điều luật của công nghệ này. Các cuộc họp cũng thường xuyên diễn ra với các câu lạc bộ trong suốt mùa giải và nếu các câu lạc bộ không hài lòng với quyết định này, họ có thể tìm kiếm lời giải thích từ giám đốc trọng tài của PGMOL, Howard Webb, người thường chia sẻ đoạn ghi âm từ những quyết định nóng hổi của các vị vua áo đen.
Khi nói đến việc trấn an người hâm mộ, vẫn còn rất nhiều quan niệm sai lầm làm trầm trọng thêm vấn đề: họ có thể hiểu sau rằng mọi quyết định đều được kiểm tra, ngay cả khi trận đấu không có quãng dừng; rằng cờ việt vị sẽ chỉ được phất lên khi pha bóng kết thúc tránh một bàn thắng hợp lệ tiềm năng (nếu cần check VAR sau đó); rằng những đường kẻ đậm hiển thị trên màn hình khi việt vị không phải là những đường mà VAR sử dụng để xác định chính xác; và việc máy quay không hoạt động song song không phải là rào cản đối với độ chính xác.
Cho dù về cơ bản bạn ủng hộ hay phản đối VAR hay muốn một phiên bản được hoàn chỉnh, thì lúc này nó đã tạo nên những cuộc tranh luận tương đối gay gắt. Và sau 5 năm với những drama để người xem hit liên tục, cuộc bỏ phiếu này gần như sẽ đem đến
những thay đổi mới về VAR
